Η καλύτερη παρέμβαση για ανεπιθύμητες συμπεριφορές ατόμων με ΔΑΦ είναι η πρόληψη που επιτυγχάνεται με τα κατάλληλα εξατομικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα ενώ η χρήση φαρμάκων συνιστάται μόνο όταν κάποιες συμπεριφορές δεν ελέγχονται με άλλο τρόπο. Μέχρι σήμερα παρά την ραγδαία εξέλιξη της γνώσης σχετικά με τις ΔΑΦ, εξακολουθεί να παραμένει μία διαταραχή ισχυρά συνδεδεμένη με χρήση μεγάλων δόσεων φαρμάκων και μάλιστα αντιψυχωσικών. Αυτή η σύνδεση συνεχώς μειώνεται αλλά εξακολουθεί να παραμένει ο αυτισμός μία διαταραχή όπου η πλειοψηφία των πασχόντων λαμβάνει αντιψυχωσικά φάρμακα.
Μία αυθαίρετη τάση να αποδίδεται η οπιαδήποτε συμπτωματολογία ενός αυτιστικού ατόμου στην αναπτυξιακή του διαταραχή, έχει οδηγήσει στο να διαφεύγει μία συνυπάρχουσα ψυχιατρική διαταραχή σε άτομα με διάγνωση ΔΑΦ. Η νοητική καθυστέρηση, οι επιληπτικές κρίσεις, η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, το σύνδρομο Tourette, η δυσλεξία, η διπολική διαταραχή, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας, είναι διαταραχές που ευρίσκονται συχνότερα στα άτομα με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού από ότι στο γενικό πληθυσμό. Η έννοια της συν-νοσηρότητας επομένως, αποκτά ιδιαίτερη σημασία στην θεραπευτική παρέμβαση των ΔΑΦ διότι είναι απαραίτητο να χορηγηθούν τα κατάλληλα ψυχοτρόπα φάρμακα ούτως ώστε να θεραπευτεί η τυχόν συνυπάρχουσα διαταραχή και να επιτραπεί έτσι στις εκπαιδευτικές παρεμβάσεις να δράσουν. Παρουσιάζεται μία σύντομη αναφορά των φαρμάκων που κυρίως συνταγογραφούνται και έχουν επιδείξει αποτελεσματικότητα στις ΔΑΦ και είναι επιστημονικά αποδεκτά.
Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και τα άτυπα αντιψυχωσικά σε χαμηλές δόσεις είναι τα πλέον συνταγογραφούμενα και αποτελεσματικά για παιδιά, εφήβους και ενήλικες με ΔΑΦ. Θα πρέπει να υπογραμμισθεί ότι δεν υπάρχουν φάρμακα που θεραπεύουν τον αυτισμό αλλά αρκετά ψυχοτρόπα φάρμακα έχουν επιδείξει αποτελεσματικότητα σε επιλεγμένα συμπτώματα-στόχους που συνοδεύουν συχνά τις ΔΑΦ.
Ψυχοτρόπα
Αντιψυχωσικά ή νευροληπτικά ή μείζονα ηρεμιστικά
Αντικαταθλιπτικά
Ψυχοδιεγερτικά
Αγχολυτικά ή απλά ηρεμιστικά
Αντιμανιακά ή σταθεροποιητές
Μη-ψυχοτρόπα
β-αναστολείς
Αναστολείς οπιοειδών
Αδρενεργικοί αγωνιστές
Αναστολείς Η1 (Αντιϊσταμινικά)
Ψυχοτρόπα
Αντιψυχωσικά Φάρμακα
Οι ανταγωνιστές υποδοχέων της ντοπαμίνης συγκροτούν την μεγαλύτερη ομάδα φαρμάκων που είναι γνωστή ως αντιψυχωσικά.
Τα πλέον μελετημένα φάρμακα στον αυτισμό ήταν τα τυπικά αντιψυχωσικά και κυρίως η αλοπεριδόλη τα οποία βελτίωναν την επιθετικότητα, την διεγερσιμότητα, την υπερδραστηριότητα και τις στερεοτυπίες αλλά συνδέονταν με σημαντικές παρενέργειες όπως τα εξωπυραμιδικά συμπτώματα και οι όψιμες δυσκινησίες. Εξαιτίας αυτών των παρενεργειών η έρευνα οδηγήθηκε στα νεώτερα άτυπα αντιψυχωσικά όπως η ρισπεριδόλη, η αριπιπραζόλη, η ολανζαπίνη, , η κουετιαπίνη, η ζιπραζιδόλη και άλλα. Η ρισπεριδόλη είναι το πρώτο εγκεκριμένο για παιδιά αυτής της κατηγορίας φάρμακο που έχει καταδειχθεί η αποτελεσματικότητα του με διπλές τυφλές μελέτες στην μείωση αρνητικών συμπεριφορών. Ωστόσο η μικρή διάρκεια των μελετών δεν διασαφηνίζει την μακροχρόνια αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της ρισπεριδόλης.
Αντικαταθλιπτικά Φάρμακα
Από παλιά υπήρχαν ενδείξεις ότι υπάρχει μία αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης στο αίμα των αυτιστικών και έτσι δοκιμάστηκαν από την δεκαετία του ‘70 τα αντικαταθλιπτικά που δρουν στη σεροτονίνη και συγκεκριμένα οι αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης.
Η κλομιπραμίνη, η φλουοξετίνη, η φλουβοξαμίνη, η παροξετίνη και η σερτραλίνη είναι αντικαταθλιπτικά που έχουν μελετηθεί και χρησιμοποιηθεί σε άτομα με ΔΑΦ.
Είναι φάρμακα εκλογής για την θεραπεία της κατάθλιψης, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, των αγχωδών διαταραχών και των στερεοτυπιών και επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών. Αντικρουόμενα αποτελέσματα και μία χαμηλότερη αποτελεσματικότητα και ανοχή των αντικαταθλιπτικών σε παιδιά με ΔΑΦ σε σύγκριση με ενήλικες, υπογραμμίζουν τη σημασία της αναπτυξιακής προσέγγισης της φαρμακοθεραπείας σε παιδιά. Προσοχή στα συμπτώματα υπομανίας που μπορεί να αναπτύξουν τα άτομα με ΔΑΦ που λαμβάνουν εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης.
Ψυχοδιεγερτικά
Τα διεγερτικά περιλαμβανομένης της δεξτροαμφεταμίνης και της μεθυλφαινυδάτης έχουν ισχυρές επιδράσεις στις ντοπαμινεργικές συνάψεις. Χρησιμοποιούνται συχνά και αποτελεσματικά στην θεραπεία των συμπτωμάτων του υπερκινητικού συνδρόμου. Συνταγογραφούνται συχνά εξαιτίας της υψηλής συχνότητας της αδυναμίας προσοχής και της κινητικής υπερδραστηριότητας που παρατηρείται στα άτομα με ΔΑΦ. Βρέθηκε ότι τα άτομα φυσιολογικής νοημοσύνης ανταποκρίνονται καλύτερα στα διεγερτικά ειδικά όταν πραγματικά συνυπάρχει διάγνωση υπερκινητικού συνδρόμου. Πρόσφατα πιστεύεται ότι μπορούν να απαντήσουν και τα χαμηλότερης νοημοσύνης αλλά σε υψηλότερες δόσεις. Στα παιδιά και εφήβους με ΔΑΦ οι πρώτες μελέτες έδωσαν αρνητικά αποτελέσματα ενώ πιο πρόσφατες διεπίστωσαν σημαντική βελτίωση της υπερκινητικότητας. Συχνά αναφέρονται παρενέργειες όπως έξαρση ευερεθιστότητας, επιθετικότητας, αυπνία, υπομανία, στερεοτυπίες και τικς.
Απαιτούνται ελεγχόμενες μελέτες για να εξακριβωθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα των ψυχοδιεγερτικών στα άτομα με ΔΑΦ.
Αγχολυτικά ή Ηρεμιστικά (Βενζοδιαζεπίνες)
Οι βενζοδιαζεπίνες αποτελούν μία κατηγορία φαρμάκων με αγχολυτικές, υπνωτικές, μυοχαλαρωτικές και αντιεπιληπτικές ιδιότητες. Οι πλέον συχνά χρησιμοποιούμενες, είναι η αλπραζολάμη, η διαζεπάμη, η βρωμαζεπάμη και η λοραζεπάμη και η κλοναζεπάμη. Η μακροχρόνια χρήση, σε απόπειρα απότομης διακοπής οδηγεί σε ανοχή, εξάρτηση και σε σοβαρά στερητικά συμπτώματα. Εξαιτίας της μη αποτελεσματικότητας αλλά και της παράδοξης αύξησης της επιθετικότητας που εμφανίζουν συχνά τα άτομα με ΔΑΦ μετά από λήψη βενζοδιαζεπινών (ηρεμιστικών), όταν απαιτείται αγχόλυση προτιμώνται η βουσπιρόνη και η κλοναζεπάμη. Η βουσπιρόνη, δρώσα ως μερικός αγωνιστής στους υποδοχείς σεροτονίνης, δεν προκαλεί εξάρτηση και χρειάζεται χρόνο τουλάχιστον δύο εβδομάδων για το αγχολυτικό αποτέλεσμα της.
Σταθεροποιητές – Αντιεπιληπτικά – Αντιμανιακά
Το λίθιο, το βαλπροικό οξύ, η καρβαμαζεπίνη, η λαμοτριγίνη, η γκαμπαμπεντίνη είναι φάρμακα εκλογής για την επιληψία και την μανιοκατάθλιψη. Έχουν ρόλο στην θεραπεία της ευερεθιστότητας και της επιθετικότητας που οφείλεται σε συναισθηματική διαταραχή. Το μειονέκτημα είναι ότι χρειάζονται συχνές φλεβοπαρακεντήσεις για μέτρηση επιπέδων του φαρμάκου στο αίμα και τα άτομα με αυτισμό συνήθως δυσκολεύονται και αδυνατούν να συνεργαστούν.
Μη-ψυχοτρόπα
Β-Αδρενεργικοί Ανταγωνιστές Ή Β-Αναστολείς Ή Β-Αδρενεργικά Φάρμακα
Οι β-αναστολείς όπως η προπρανολόλη, χρησιμοποιείται στην υπέρταση, σε καρδιακές παθήσεις και σε ημικρανίες. Στην ψυχιατρική πράξη είναι χρήσιμα φάρμακα στην θεραπεία της ακαθησίας, του τρόμου από λίθιο, στα σωματικά συμπτώματα του άγχους και στην επιθετικότητα και βίαιη συμπεριφορά. Στις ΔΑΦ χρησιμοποιείται στην επιθετικότητα. Όταν έχουμε εκρήξεις θυμού και υπομανία με έντονη επιθετικότητα τότε συνδυάζουμε ένα σταθεροποιητή ή αντιψυχωσικό με μικρές δόσεις προπρανολόλης.
Αναστολείς Οπιοειδών
Η ναλτρεξόνη, ένας ανταγωνιστής των υποδοχέων των οπιοειδών, χρησιμοποιείται για την θεραπεία της εξάρτησης από το αλκοόλ και τα οπιοειδή. Οι διπλές τυφλές ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο μελέτες δεν έχουν καταφέρει να υποστηρίξουν την αρχική υπόθεση ότι η ναλτρεξόνη θα μπορούσε να αλλάξει τη βασική συμπτωματολογία της αυτιστικής διαταραχής. Παρά το ότι βελτίωνε ορισμένα συμπτώματα, η αποτελεσματικότητα της στην πλειοψηφία των ασθενών είναι αμφίβολη. Το σταθερότερο εύρημα των ελεγχόμενων μελετών είναι ότι η ναλτρεξόνη είναι καλά ανεκτή και αποτελεσματική στην μείωση της υπερκινητικότητας και τον αυτοτραυματισμό.
Α2 Αδρενεργικοί Αγωνιστές
Η κλονιδίνη είναι φάρμακο εγκεκριμένο για την θεραπεία της υπέρτασης και έχει χρησιμοποιηθεί για το υπερκινητικό σύνδρομο, το σύνδρομο Tourette, και την απόσυρση οποιούχων. Χρησιμοποιείται σε άτομα με ΔΑΦ για υπερκινητικότητα, στερεοτυπίες και αυπνία.
Η1 Αναστολείς (Αντιισταμινικά Φάρμακα)
Τα αντιισταμινικά φάρμακα 1ης γενιάς όπως η υδοξυζίνη και η διμεθινδένη διέρχονται από τον αιματεγκεφαλικό φραγμό στον εγκέφαλο με αποτέλεσμα, πέραν των αντιαλλεργικών τους δράσεων, να εμφανίζουν και κατασταλτική δράση και υπνηλία. Εξαιτίας αυτής της δράσης τους στο ΚΝΣ, προτιμώνται πολλές φορές έναντι των βενζοδιαζεπινών επειδή δεν προκαλούν ανοχή και εξάρτηση όπως οι βενζοδιαζεπίνες (ηρεμιστικά).
Οδηγίες Συμπτωματικής Θεραπείας
Η καλύτερη παρέμβαση για ανεπιθύμητες συμπεριφορές είναι η πρόληψη που επιτυγχάνεται με κατάλληλα θεραπευτικά προγράμματα. Η χρήση φαρμάκων συνιστάται μόνο όταν κάποιες συμπεριφορές δεν ελέγχονται με άλλο τρόπο..
Χρήση πολύ λεπτομερούς οικογενειακού, παρόντος και αναπτυξιακού ιστορικού ώστε να οδηγηθούμε σε σωστή ψυχιατρική διάγνωση.
Αποκλεισμός οιουδήποτε ιατρικού προβλήματος όπως αλλεργίες, ωτίτιδες, ημικρανίες, γαστρεντερολογικά προβλήματα, πονόδοντος Ο πόνος σε αυτιστικό άτομο είναι συχνή αιτία αυτοτραυματισμού ή ετεροεπιθετικότητας.
Παρατήρηση των ατόμων με αυτισμό σε όλα τα περιβάλλοντα, στην τάξη του σχολείου, στο διάλειμμα, με διαφορετικούς δασκάλους, στο σπίτι με τους γονείς και τον καθένα χωριστά ή τα σπίτια των παππούδων ώστε να μάθουμε πως και σε ποια περίπτωση επηρεάζει ή όχι το περιβάλλον.
Όταν αποφασισθεί η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής οφείλουμε να ενημερώσουμε τους γονείς γιατί προτείνουμε το φάρμακο, τις δυνατότητες, τις πιθανές παρενέργειες του φαρμάκου και τις προσδοκίες μας ώστε να επιτύχουμε τη μέγιστη δυνατή συνεργασία και συμμόρφωση στην αγωγή.
Συνεχής παρακολούθηση των αποτελεσμάτων του φαρμάκου.
Χρήση ενός μόνο φαρμάκου για το συγκεκριμένο πρόβλημα συμπεριφοράς.
Αποφυγή χρήσης δύο φαρμάκων πριν ολοκληρωθεί η εφαρμογή του πρώτου.
Αρχικά χαμηλές δόσεις με προοδευτική αύξηση της δόσης.
Χρήση κάθε φαρμάκου για τόσο χρονικό διάστημα όσο αρκεί για να εξακριβώσουμε την αποτελεσματικότητα του.
Συνυπολογισμός παρενεργειών και ευκολίας χορήγησης.
Επανεκτίμηση της αποτελεσματικότητας.
Προσωρινή σταδιακή διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής.
